Jesteś tutaj: Blog Rozwój postawy ciała
Rozwój postawy ciała
Ewolucja sylwetki ludzkiej, czyli proces kształtowania się postury, obejmuje kilka faz. Ponadto, nasza postura ulega modyfikacjom przez całe życie, pod wpływem czynników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.
Kształtowanie postury człowieka
Najbardziej widoczne w procesie ewolucji sylwetki są zmiany w proporcjach ciała. Maluch ma zupełnie inną budowę niż dorosły - jego proporcjonalnie duża głowa (1/4 wysokości ciała) oraz krótkie nogi (1/3 wysokości ciała) powodują, że środek ciężkości jest umiejscowiony wysoko - nieco poniżej brzucha. Natomiast u dorosłych głowa stanowi 1/8 wysokości ciała, a nogi 1/2 wysokości ciała. Dlatego środek ciężkości dorosłej osoby znajduje się niżej, około 2,5 cm nad poziomem krzyżowo-lędźwiowym.
Faza prenatalna (wewnątrzmaciczna)
W trakcie rozwoju płodowego kształtuje się system ruchu, który jeszcze nie jest przystosowany do przyjmowania pionowej postawy. Charakterystyczna jest skulona pozycja (całkowita kifoza), nogi rozwarte, obrócone na zewnątrz i zgięte w stawach kolanowych oraz biodrowych.
Etapy noworodkowe
Pod wpływem siły grawitacji na odcinek szyjny kręgosłupa oraz działania nóg na odcinek lędźwiowy zanika naturalne wygięcie kręgosłupa, co sprawia, że staje się on prawie całkowicie prosty. Obwód głowy jest większy niż obwód klatki piersiowej. Ramiona są lekko podniesione, szyja wydaje się krótka, a brzuch jest stosunkowo duży.
Okres niemowlęcy
To kluczowy czas w rozwoju. Przez pierwszy rok życia dziecko dostosowuje się do przyjmowania pionowej postawy. Kształtowanie się postury jest ściśle związane z rozwojem nawyków ruchowych oraz aktywności fizycznej. Odruchy niemowlęce, charakterystyczne dla tego okresu, mają znaczenie rozwojowe. Z biegiem czasu niektóre z nich zanikają, a pojawiają się nowe.
W pierwszym roku życia występują naprzemiennie cztery etapy rozwojowe: dwa zgięciowe i dwa wyprostne.
Pierwszy etap wyprostny (ok. 7-16. tygodnia życia do 6. miesiąca) charakteryzuje się:
- formowaniem się lordozy szyjnej (dziecko podnosi głowę),
- prostowaniem się nóg (leżenie na brzuchu), zmniejszeniem kifozy piersiowej (opieranie się na rękach),
- pionizacją głowy (3-4 miesiąc – próby siadania, raczkowanie);
Drugi etap zgięciowy (ok. 5-8 miesiąca życia - przygotowanie do poruszania się) obejmuje:
- pogłębienie kifozy piersiowej,
- udoskonalenie siadu i stabilizacji głowy,
- kształtowanie lordozy lędźwiowej,
- dalsze formowanie lordozy lędźwiowej i zmniejszenie kifozy piersiowej,
- Drugi etap wyprostny (ok. 9-12 miesiąca życia) oznacza początek lokomocji.
Efekty pionizacji w okresie niemowlęcym to:
- przesunięcie środka ciężkości ciała do góry i do przodu,
- przesunięcie organów jamy brzusznej, co prowadzi do występowania brzucha,
- wyraźniejsza lordoza lędźwiowa,
- początek przodopochylenia miednicy,
- zmniejszenie zgięciowego ustawienia nóg,
- zmniejszenie szpotawości osi długiej uda,
- pozornie płaskie stopy.
Okres poniemowlęcy (1 do 3 roku życia)
Od 12-14 miesiąca życia kręgosłup przyjmuje kształt litery S. Formuje się lordoza szyjna, kifoza piersiowa i wyraźna lordoza lędźwiowa, miednica przesuwa się do przodu i odchyla do tyłu. Wzrasta także wymiar poprzeczny klatki piersiowej (zwiększa się jej szerokość, a zmniejsza głębokość). Obwód klatki piersiowej jest teraz większy niż obwód głowy.
W miarę czasu następuje dalsze zwiększenie kąta przodopochylenia miednicy. Utrzymuje się zmniejszona szpotawość nóg oraz ich zgięciowe ustawienie.
Kluczowe jest spowolnienie tempa przyrostu masy ciała przy jednoczesnym wzroście tempa wzrostu wysokości (sylwetka trzylatka staje się bardziej smukła).
Okres przedszkolny (3 do 6 roku życia)
W tym okresie dynamika wzrostu wysokości ciała słabnie. Odnotowuje się względną stabilność krzywizn kręgosłupa, ale słabe mięśnie podtrzymujące kręgosłup powodują ich ciągłe modyfikacje. W rezultacie pojawia się tendencja do zwiększenia lordozy lędźwiowej, przy jednoczesnym mocniejszym zaznaczeniu się kifozy piersiowej. Stabilizuje się również lordoza szyjna.
W czwartym roku życia kąt przodopochylenia miednicy wynosi około 22 stopnie, maleje głębokość, a zwiększa się szerokość klatki piersiowej, a żebra ustawiają się bardziej skośnie. Stopniowo zmniejsza się uwypuklenie brzucha i wystające łopatki, przy jednoczesnym uwypukleniu klatki piersiowej i obniżeniu barków.
W okresie przedszkolnym nadmierne uwypuklenie brzucha, wystające łopatki, zaokrąglone plecy oraz wysunięcie barków i głowy do przodu uznaje się za nieprawidłowe. Nogi powinny być proste (zgięciowe ustawienie znika w pozycji stojącej), a stopa powinna mieć zachowane sklepienia podłużne i poprzeczne.
Okres szkolny (7 do 10 roku życia)
Jest to pierwszy krytyczny moment w rozwoju postury.
U siedmiolatków procesy rozwoju fizycznego przebiegają harmonijnie. Zmieniający się tryb życia dziecka (związany z nauką) – wymuszony system siedzenia, niekorzystne pozycje statyczne, noszenie ciężarów, czynniki psychogenne – wpływają na zmiany w budowie ciała.
Klatka piersiowa nieco się spłaszcza, co sprawia, że zaokrąglenie barków staje się bardziej widoczne, zmiany w budowie klatki piersiowej nie prowadzą jednak do odstawania łopatek. Brzuch nadal lekko wystaje, ale mniej niż wcześniej, a lordoza lędźwiowa jest bardziej wyraźna.
Ponadto:
- kąt przodopochylenia miednicy zwiększa się do 25 stopni, przy czym zaczynają pojawiać się różnice między płciami;
- intensywny rozwój nóg – pod koniec tego okresu ich długość przekracza 50% wysokości ciała;
- tempo przyrostu wysokości ciała maleje, ale masa ciała znacząco wzrasta w związku z pogrubieniem kości i rozwojem mięśni.
Okres młodzieżowy (10 do 15 roku życia)
To drugi krytyczny moment w rozwoju postury: dziewczęta w wieku 11-13 lat, chłopcy w wieku 13-14 lat (związane z okresem dojrzewania).
Postura w wieku dojrzewania charakteryzuje się większą elastycznością. W rezultacie brzuch ponownie staje się bardziej uwypuklony, plecy są nadmiernie zaokrąglone, a głowa jest pochylona do przodu. Długość nóg osiąga około 53% wysokości ciała, a ramiona rosną w długość.
Rozwój mięśniowy odbywa się wolniej. Obserwuje się również inne zmiany:
- zwiększona lordoza lędźwiowa, mniejsza kifoza piersiowa;
- nierównomierny przyrost różnych części ciała;
- stopy są węższe, ale prawidłowo wysklepione. Dostrzega się też wzmożoną i zmieniającą się aktywność hormonalną, co prowadzi do zaburzeń metabolicznych i zmian w kostnieniu. Zaburzenia często dotykają układ nerwowo-psychiczny, co wpływa na kształtowanie kręgosłupa i całej postury.
Okres dojrzewania (dziewczęta 15-18 lat, chłopcy 17-20 lat)
Krzywizny przednio-tylne kręgosłupa ulegają złagodzeniu, nadal dominuje lordoza lędźwiowa nad kifozą piersiową, szczególnie u dziewcząt. Dochodzi do ostatecznego ukształtowania przodopochylenia w odcinku lędźwiowym.
Kąt przodopochylenia miednicy u kobiet wynosi 28 stopni, u mężczyzn – 32 stopnie, z możliwymi wahaniami do 4 stopni.
Tempo wzrostu wysokości maleje i zasadniczo ustaje, przy czym wzrasta siła mięśniowa. Postawa ciała przyjmuje ostateczny kształt, a brzuch staje się fizjologicznie płaski.
W konsekwencji, najlepsze warunki do utrzymania prawidłowej postury ciała obserwuje się między 25. a 30. rokiem życia.
